بروجردستان: در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ شمسی، و از پی خیزش عمومی ایرانیان، مظفرالدین شاه قاجار فرمانی را صادر کرد که به موجب آن «دارالشورای ملی» یا همان «مجلس شورای ملی» تأسیس شد.
از آن پس نظام سیاسی ایران از «سلطنت مطلقه» به «سلطنت مشروطه» تغییر یافت، کشور برای اولین بار صاحب «قانون اساسی» شد که در آن حقوق و تکالیف حکومت و ملت شرح داده شده بود و شاه پذیرفت که مردم از طریق نمایندگانی که به مجلس می فرستند، در سرنوشت سیاسی، اجتماعی خود دخالت کنند. انقلاب مشروطیت که در نوع خود، مهمترین حرکت اصلاح گرایانه در تاریخ ایران شمرده می شد –به هر دلیل- به نتایج دلخواه و هدفهای عالی اش نرسید و بزودی دستخوش حوادثی تلخ گردید. هرچند نظام سلطنت مشروطه رسماً تا سال ۱۳۵۷ نظام سیاسی حاکم بر ایران بود، متأسفانه از آن جز عنوانی بی محتوا باقی نمانده بود.
حوادث مشروطیت در بروجرد، موضوعی است که کمتر مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. تا آنجا که می دانیم و بر اساس معدود اسناد و اوراق پراکنده باقی مانده و قابل دسترس، مقارن انقلاب مشروطه ایران –دست کم- دو کانون اصلی مشروطه خواهی در بروجرد فعالیت داشته اند؛ یکی از این دو کانون پیرامون دکتر نعمت اله خان دهناد شکل گرفته بود و دیگری را سیدفخرالدین نبوی¬طباطبایی ملقب به صدرالعلماء و مشهور به حاج افتخارالاسلام (۱۲۸۲-۱۳۵۰ه.ق) از بزرگان سلسله سادات طباطبایی، رهبری می کرد. به استناد مجموعه اسناد موجود در خانه تاریخی حاج افتخارالاسلام در کوی صوفیان، همزمان با خیزش موج مشروطه-خواهی در کشور، «انجمن بروجرد» مرکب از سران مشروطه¬خواه این شهر برپا شده بود و در جهت پیشبرد اهداف نهضت مشروطیت¬ فعالیت می¬کرد. ظاهراً با تصویب قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی، همین انجمن یا مجلس ملیِ محلی با تغییراتی به عنوان «انجمن ولایتی بروجرد» به گونه رسمی آغاز به کار کرده است. روشن است که ریاست این دوره از انجمن ولایتی بروجرد را حاج افتخارالاسلام برعهده داشته است. طرفداری حاج افتخارالاسلام از نظام نوپای مشروطیت و فعالیتش در انجمن ولایتی سبب شد که پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی به دستور محمدعلی شاه، مدتی از شهر تبعید گردد.
از کانون مشروطه خواهی که حول شخصیت دکتر نعمت اله خان دهناد شکل گرفت، به واسطه یادداشتها و خاطرات باقی مانده از میرزا حسین خان کاووسی (نجارزاده) آگاهی های بیشتری در دست است. این یادداتشها توسط دوست عزیزم آقای مجبتی مقدسی (تاریخ پژوه بروجردی) ویرایش و برای چاپ و نشر آماده شده است. در ادامه نوشتاری از ایشان در معرفی یادداشتهای میرزا حسین خان کاووسی (نجارزاده) تقدیم می شود. یادآوری می شود که این نوشتار پیش از این در روزنامه «شرق» منتشر شده است.
###
