بروجردستان: تردیدی نیست که هنوز پس از چهار دهه از اولین نشر کتاب”پس از پنجاه سال” تالیف و تحقیق دکتر سید جعفر شهیدی، این کتاب ازبهترین کتب علمی و همگانی در باره نهضت امام حسین(ع) است.این کتاب علاوه برنقد روایت ، به قول استاد با نگرش جامعه شناسانه و تحلیل مختصات عصر و نسل ، حادثه کربلا را بررسی می کند.
استاد شهیدی کاملا از تصرفات غیبی در کتاب دور است و با یک سوال اصلی کارش را شروع می کند: چرا عاشورا رخ داد؟
استاد با رد سه نظر رایج در باره علت نهضت امام حسین(ع) :۱-خود به کشتن دادن برای شفاعت شیعه، ۲-ماجراجویی علیه خلافت اموی و۳-تشکیل حکومت سوسیالیستی، دو سوال فرعی دیگر مطرح می کند:۱-امام به استناد کدام فقه باید کشته می شد؟ و۲-چرا صحابه و تابعین سکوت کردند؟
نگاه کلی ایشان به حرکت امام این است که او در برابر بدعت دینی ایستاد و به علاوه مسوولیت داشت به درخواست مردم عراق پاسخ بدهد و به همین دلیل وقتی مردم عراقی روی برتافتند قصد بازگشت داشت که ابن زیاد مانع شد و راهی جز جنگ نماند. (جالب توجه است نویسنده معتقد است تصمیم ابن زیاد با هماهنگی یزید نبود)
استاد با استناد به حکایتی از عیون الاخبار دینوری و روایتی از بخاری(ص ۲۸) بسیاری از ایمان اورندگان سال ۸ بعثت به بعد مومن مصلحتی بودند و روح ایثار و مساوات عصر نبوی/ تنزیل به انتقام جویی عصر علوی/ تأویل تبدیل شده است. مردم از روح اسلام دورند، وبا روایت جعلی “الایمه من قریش”از ابوبکر برتری جو شده اند و با جعل معنای آیات قرآن دنیاطلب شده اند.(ص ۵۲ تا ۶۸) اکثر مردم سال۶۱ یا در عهد عثمان دنیا آمده اند ویا در دوران علی و معاویه وارد سیاست شده و هر مخالفت با خلیفه وقت را مخل نظم اسلامی می دانند. توجه کنیم شامی ها بیشتر مضری وطرفدار امویان ، مکی ها زبیری ، بصری ها عثمانی ، مدنی ها بیشتر تن اسا و راحت طلب و کوفی ها اگر چه بیشتر یمانی اند اما در کانون مباحث کلامی گرفتار.(ص۹۴ تا ۱۰۳)
مسوولیت اجتماعی امام شیعه اقتضا دارد به نامه های فراوان مردم کوفه پاسخ دهد، بنابراین مسلم را به عراق
می فرستد تا هدف را بیان کند.
استاد شهیدی تاکید دارد خطبه و یا خطبه های امام در نخستین ساعات روز دهم بیانگر پرهیز جدی او از جنگ است
(ص ۱۶۹ تا ۱۷۰) .
استاد شهیدی در پایان بر دو نکته دارد:
۱- از حرکت امام از مکه به عراق هر چه جلو می رویم ، مخصوصا از مواجهه امام
با حر بن یزید ریاحی به بعد ، اخبار بیشتر متناقض است و تنها نقطه اشتراک
درگیری روز دهم و شهادت هر بالغی جز امام سجاد(ع) است.(ص۱۵۶)
۲- نقطه اختلاف با بعضی از تاریخنگاران
امروز ، تحلیل قیام از منظر سیاست است
در صورتی که از منظر انسان شناسی و دینی باید دید(۱۱۹).
*عبدالله ناصری
###
